Τι είναι το στρες;

Το στρες είναι η αντίδραση προσαρμογής των ζώντων οργανισμών ως απάντηση σε εσωτερικές ή εξωτερικές απειλές της ομοιόστασης. Θεωρείται σύνθετος αμυντικός μηχανισμός όπου συντείνουν πολυάριθμοι δυναμικοί και αλληλοδιαπλεκόμενοι βιοψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Το στρες δεν είναι απλώς αντίδραση ερεθίσματος-απάντησης αλλά αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον που ενέχει υποκειμενική αντίληψη-εκτίμηση των ψυχοπιεστικών παραγόντων, αποτελώντας, έτσι, μια ιδιαίτερα εξατομικευμένη διεργασία. Το άτομο αντιμέτωπο με μια δυσκολία, ένα εμπόδιο ή μια αλλαγή, μπορεί να νιώσει ότι οι νέες συνθήκες τον συμπιέζουν, τον εγκλωβίζουν, τον κάνουν να ασφυκτιά, να ανησυχεί, να φοβάται, να μην βρίσκει διέξοδο, να δυσκολεύεται να αποφασίσει, να προσαρμοστεί ή να αντιδράσει και να λάβει ενεργό ρόλο και θέση.

Πότε εμφανίζεται ο μηχανισμός αυτός στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου;

Από τη στιγμή που το στρες αποτελεί έναν φυσιολογικό μηχανισμό αντίδρασης, ‘άμυνας’ του ατόμου, σε κάθε εξωτερικό παράγοντα που απειλεί να διαταράξει την ομοιόστασή του, (την κατάσταση στην οποία ήδη βρίσκεται) αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για έναν πρωτόγονο μηχανισμό. Πράγματι, οι επιστήμονες πλέον πιστεύουν πως από τα πρώτα χρόνια ζωής του στη γη, ο άνθρωπος αισθάνθηκε στρες, όταν η ζωή του απειλήθηκε από άγρια ζώα. Ο πρωτόγονος άνθρωπος όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα λιοντάρι, αισθάνθηκε έντονα φόβο για τη ζωή του και στρες. Εκκρίθηκαν οι ορμόνες του στρες και μια σειρά
βιολογικών αλλαγών, όπως η ταχύπνοια, η ταχυπαλμία, η εφίδρωση κ.α. προετοίμασαν το σώμα του μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, ώστε να είναι ικανό να αμυνθεί στην απειλή. Συγκεκριμένα, το ανθρώπινο σώμα προετοιμάστηκε για ‘πάλη ή φυγή’/ ‘fight or flight’. Είτε ο άνθρωπος μείνει να παλέψει απέναντι στο λιοντάρι είτε επιλέξει να τρέξει και να ανέβει σε κάποιο δέντρο, απαιτείται οξυδέρκεια, γρήγορος χρόνος αντίδρασης και εκρηκτικότητα στους μύες του.